Vergi Uyuşmazlıklarında Rekor Artış: Kurgan Dönemiyle Yeni Bir Denetim Süreci Başladı
Son dönemde vergi denetimlerinde yaşanan artış ve yeni uygulamaların devreye girmesiyle birlikte, vergi uyuşmazlıkları Türkiye genelinde hızla yükseliyor. Özellikle elektronik denetim sistemleri, dijital beyan analizleri ve “KURGAN” olarak adlandırılan yeni yapay zekâ destekli kontrol sistemi, mükellefler üzerinde daha sıkı bir inceleme süreci başlattı.
Adliyelerde ve vergi mahkemelerinde açılan vergi davaları sayısında da son bir yılda belirgin bir artış gözleniyor. Uzmanlar, hem dijitalleşmenin getirdiği otomatik denetim mekanizmaları hem de mükelleflerin mevzuata uyum konusundaki eksikliklerinin bu artışta etkili olduğu görüşünde birleşiyor.
Dijital Denetim Çağı: KURGAN Sistemi Devrede
Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından geliştirilen KURGAN sistemi, Türkiye’de vergi denetimlerinde yeni bir dönemin kapısını araladı. Yapay zekâ destekli bu sistem, mükelleflerin beyanname, fatura, defter ve ödeme bilgilerini eş zamanlı olarak tarayarak riskli işlemleri tespit ediyor.
Kurgan sistemi; sahte fatura, naylon gider, kayıt dışı satış ve örtülü kazanç aktarımları gibi riskleri otomatik analiz ediyor. Bu analizler sonucunda oluşturulan “risk profili” raporları, vergi müfettişlerine yönlendirilerek incelemeler başlatılıyor.
Sistemin amacı, manuel denetimlerin yerini veri analizi odaklı bir yapıya bırakmak. Ancak uygulamanın yaygınlaşmasıyla birlikte birçok mükellef, kendilerine gönderilen “Kurgan Uyarı Yazısı” karşısında ne yapacağını bilemez hale geldi. Bu durum, vergi uyuşmazlıklarının artışına zemin hazırladı.
Vergi Davalarında Yığılma: Mahkemeler Yoğun Mesai Yapıyor
Son bir yılda açılan vergi davaları sayısında gözle görülür bir artış yaşandı. Vergi mahkemeleri, özellikle “Kurgan sistemi tespitlerine itiraz” ve “usulsüzlük cezalarına karşı iptal” talepleriyle dolup taşıyor.
Hukukçular, dijital denetimlerin objektifliğine rağmen, bazı mükelleflerin yanlış veya eksik veri eşleştirmesi nedeniyle haksız yere riskli olarak sınıflandırıldığını belirtiyor. Bu tür durumlarda, sistemin oluşturduğu raporun düzeltilebilmesi için dava açmak zorunlu hale geliyor. Vergi avukatı arayışı da hızlanıyor.
Vergi mahkemelerinde görülen davaların önemli bir kısmını;
Kurgan Yazısı Alan Ne Yapmalı?
Yeni dönemde birçok mükellef, e-posta veya tebligat yoluyla gelen “Kurgan tespiti” veya “Kurgan yazısı” nedeniyle endişe yaşıyor. Hukuk uzmanları, bu tür yazıların mutlaka ciddiye alınması gerektiğini vurguluyor.
“Kurgan tespiti” bildirimi, mükellefin vergi risk analizinde olağan dışı bir durum tespit edildiği anlamına geliyor. Bu durumda yapılması gereken ilk adım, bildirimin içeriğinin dikkatle incelenmesi ve gerekirse bir mali müşavir veya vergi hukuku uzmanı aracılığıyla değerlendirme yapılmasıdır.
Hatalı veya eksik beyanın tespit edilmesi halinde, pişmanlık hükümleri çerçevesinde düzeltme beyanı verilmesi mümkündür. Ancak mükellef, idarenin tespitine itiraz ediyorsa, süresi içinde vergi mahkemesinde dava açması gerekir.
Uzmanlar Uyarıyor: Otomatik Sistem Hatası Mümkün
Kurgan sistemi her ne kadar yüksek doğruluk oranına sahip olsa da, tamamen hatasız değildir. Özellikle teknik arızalar, veri eşleştirme sorunları veya mükellef bilgilerinin eksik bildirilmesi durumlarında yanlış risk tespitleri yapılabiliyor.
Uzmanlar, “Kurgan devriyle birlikte her mükellefin dijital kayıtlarını eksiksiz tutması, belgelerini arşivlemesi ve gerekirse bağımsız denetim raporu hazırlatması gerekir” uyarısında bulunuyor. Çünkü sistem, belgelerdeki küçük bir tutarsızlığı bile “riskli işlem” olarak algılayabiliyor.
Vergi Hukukunun Önemi Artıyor
Yaşanan gelişmeler, vergi hukukunun önemini bir kez daha ortaya koydu. Eskiden yalnızca beyanname dönemlerinde gündeme gelen vergi mevzuatı, artık yıl boyunca mükelleflerin gündeminde yer alıyor.
Hukukçular, dijital dönüşümle birlikte klasik vergi denetim anlayışının sona erdiğini, bunun yerini veri analitiği temelli bir sistemin aldığını belirtiyor. Bu durum, mükelleflerin haklarını bilmesini ve gerektiğinde profesyonel hukuki destek almasını zorunlu hale getiriyor.
Vergi hukukuna hâkim olmayan işletmelerin, özellikle elektronik defter, e-fatura ve e-arşiv süreçlerinde hata yapma riski yüksek. Bu da doğrudan ceza ve dava süreçlerine yol açabiliyor. İstanbul vergi avukatı talepleri de artıyor.
Artan Uyuşmazlıklar Ekonomiyi de Etkiliyor
Vergi uyuşmazlıklarındaki artış, yalnızca yargı sistemini değil, reel ekonomiyi de etkiliyor. İşletmelerin uzun süren davalar nedeniyle finansal planlama yapması güçleşiyor. Vergi borcu veya cezası nedeniyle bankacılık işlemleri kısıtlanan şirketler, nakit akışı sorunları yaşıyor.
Ekonomi çevreleri, sistemin daha öngörülebilir hale gelmesi için idarenin ve yargının dijital süreçlerde şeffaflık sağlaması gerektiğini belirtiyor.
Kurgan Devri: Şeffaflık mı, Belirsizlik mi?
Kurgan sistemi, vergi denetiminde “şeffaflık ve verimlilik” iddiasıyla hayata geçirildi. Ancak uygulamada bazı mükellefler, sistemin gerekçelendirme eksikliğinden yakınıyor.
Maliye kaynakları ise sistemin sürekli güncellendiğini, algoritmanın hatalı tespit oranlarının her geçen ay düştüğünü ifade ediyor. Buna rağmen, sistemin yapay zekâ tabanlı olması nedeniyle tamamen insan denetiminden bağımsız bir karar mekanizması oluşturması tartışma yaratıyor.
Sonuç: Dijital Denetim Döneminde Hak Bilinci Şart
Geldiğimiz noktada, vergi denetimleri artık masa başı evrak kontrolünden çok daha ileri bir aşamaya geçmiş durumda. Kurgan devri, vergi sistemini dijitalleştirirken beraberinde yeni tür uyuşmazlıklar da getirdi.
Uzmanlara göre, önümüzdeki dönemde vergi davaları sayısı artmaya devam edecek. Bu süreçte hem mükelleflerin hem de hukukçuların dijital vergi sistemini yakından takip etmesi gerekiyor.
Vergi hukukunun yalnızca ceza veya beyan dönemlerinde değil, her an aktif bir danışmanlık alanı haline gelmesi, dijital çağın yeni gerekliliği olarak görülüyor.
